مشاوره خانواده ساختاری یا خانواده درمانی ساختاری به وسیله سالوادور مینوچین و همکارانش در دهه ۱۹۶۰ ایجاد گردید مینوچین یک آرژانتینی یهودی بود که با برخورداری از یک زمینه روانپزشکی کودک در اوایل دهه ۱۹۵۰ وارد حوزه خانواده درمانی شده بود.

 در خانواده درمانی ساختاری خانواده خاستگاه هویت در نظر گرفته می‌شود یعنی محیطی که در آن فرد دو جزء اساسی هویت یعنی فردیت و حس تعلق را شکل می‌دهد اعضا یاد می‌گیرند که می‌توان در عین ارتباط با دیگران وجه تمایز و تفاوت را با آن ها داشته باشند و اجرای رضایتنامه این کارکرد می‌تواند بستر مناسبی برای پرورش سلامت باشد‌.

ارکان خانواده درمانی یا مشاوره خانواده راهبردی درمان راهبردی میلتون اریکسون ،الگوی درمان کوتاه مدت موسسه پژوهش روانی ،درمان ساختاری مینوچین ،نظریه سایبرنتیک گریگوری باتسون و نظریه ارتباط دان جکسون است.

 در خانواده درمانی راهبردی اعتقاد بر این است که همه خانواده‌ها یک سلسله مراتب طبیعی وجود دارد که در آن والدین و مراقب آن به عنوان رهبران نقش‌آفرینی می‌کنند وقتی سلسله مراتب خانواده دچار عدم تعادل می گردد مسائل و مشکلات خود را نشان می‌دهند بنابراین درمانگر باید از طریق آموزش چگونگی رهبری به والدین به سازماندهی مجدد آن بپردازد وقتی تعادل طبیعی ایجاد شد خانواده پیشرفت می‌کند و مسائل از بین میرود.

نظریه نظام های خانواده که یک رویکرد سیستمی با تمرکز بین فصلیست توست بوئن در دهه ۱۹۷۰ بنیان گذاشته شد. با اینکه بیش از ۴۰ سال از مدت شدن این نظریه می گذرد هنوز هم پاسخگوی بسیاری از مشکلاتی است که در خانواده‌های ایرانی وجود دارد و برای مشاوران می‌تواند کارکردهای موثری داشته باشد.

 از نظر بوئن خانواده یک نظام یا سیستم هیجانی بنیادی است وقتی خانواده توسط عوامل درون یا بیرون خانواده تهدید می‌شود سطح اضطراب در افراد بالا می‌رود و خانواده درگیر الگوهای تعاملی مشکل سازی می شود که از لحاظ هیجانی مخرب هستند.

 میزان اضطراب ای که یک خانواده تجربه می‌کند بستگی به میزان تمایز اعضای آن خانواده از دیگران دارد و این خانواده‌های با سطح اضطراب بالا را توده نامتمایز خود نام‌گذاری می‌کند در این خانواده‌ها رابطه هیجانی بسیار شدیدی به چشم می‌خورد که شکل در هم تنیدگی یا ادغام را به خود می‌گیرد در عوض خانواده‌هایی با سطح اضطراب پایین دارای اعضای از هستندکه متمایز از یکدیگر و رفتارهای مستقلی دارد.

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی گشتالتی از نظر گشتالت  ریشه گرفته است و توسط پرز مطرح شده است . پرز یک روان تحلیلگر آموزش دیده بود و کار اصلی اولیه و نمونه‌ای از فرمول بندی مجدد از زیربنای غریزه به سمت خود بود. محور تفکر او نظریه روابط موضوعی بود این ترکیب از اندیشه‌های فرویدی ها و نو فرویدی ها درون چارچوب ارجاعی از روانشناسی گشت ها به شکل ارتباط نزدیک از نظر سیستم های مدرن شکل گرفتند.

 مشاوره خانواده گشتالتی تلاش  می‌کنند تا اصول گشتالت درمانی را با بافتی که با خانواده‌ها کار می‌کنند سازگار کند به خاطر ارتباط نزدیک روانشناسی گشتالت و نظریه سیستم‌های مدرن حرکت طبیعی گشتالت درمانی در جهت فرآیند خانواده درمانی اجتناب‌ناپذیر است.

آلفرد آدلر اولین روانپزشکی عصر جدید در زمینه انجام مشاوره خانواده و خانواده درمانی است مدت‌ها قبل از آنکه تئوری سیستم ها برای روان درمانی به کار برده شوند رویکرد و سیستماتیک بود. پس از جنگ جهانی اول آلفرد بیش از ۳۰ کلینیک راهنمایی کودک در وین برپا کرد و در آنجا جلسات درمانی را در سخنرانی ها در حضور والدین معلمان و اعضای انجمن ملی برگزار می کرد.

 یک فرض اساسی در خانواده درمانی آدلری آن است که هم والدین و هم کودکان اغلب گرفتار  تعاملات منفی تکراری مبتنی بر اهداف اشتباهی می شوند که باعث برانگیختگی تمام طرفین درگیر می‌شود به علاوه این الگوها و تعاملات منفی بازتابی از گفت‌وگوی مستبدانه / سهل انگارانه است.

بسیاری از مشاوران خانواده و زوج درمانگر آن وقتی واژه روان تحلیلی را در یک کتاب می‌خوانند آن کتاب را می بندند برای آنها روان تحلیلی به رویکرد صفحه سفید و سکوت نسبت به فرد بیمار اشاره می‌کند با تاکید بسیار زیادی که بر غریزه های جنسی و پرخاشگری به عنوان نیروی سایق برای رشد دارد و ارتباطی که با درمان روابط خانوادگی دارد با وجود این نظریه تحلیلی کلاسیک به عنوان پایه ای که زوج درمانی و خانواده درمانی در آن رشد کرده است تلقی می‌شود. همه افرادی که در این شاخه از خانواده درمانی فعالیت می‌کنند وجوه اشتراک فراوانی دارند و به اصول اولیه روان تحلیلی پایبند هستند تعریف از خانواده تعریف مشکل و دلایل شکل گیری آن و روش های حل و فصل آن همپوشانی زیادی با یکدیگر دارند همچنین از فنون نسبتا مشابهی برای مواجهه با مشکلات استفاده می کنند.

درمان راه حل محور توسط دی شازر و اینسو کیم برگ و برگ  و دولان و همکارانش در مرکز خانواده درمانی کوتاه مدت میلواکی بنیان نهاده شد.

 از دیدگاه درمان راه حل محور مهم ترین تفاوتی که بین خانواده های طبیعی با خانواده های مشکل دار وجود دارد این است که خانواده های مشکل دار الگوهای تعاملی تکراری  دارند که مشکل در آنها حل نمی شود و افراد بدون اینکه متوجه باشند رفتارهای را نشان می دهند تا مشکل کاهش یابد در حالی که هیچ تغییری در کاهش و حل مشکل ایجاد نمی شود. در صورتی که در خانواده های طبیعی اگر مشکلی به وجود بیاید به دنبال راه حل هایی می گردند که بتوانند باعث کاهش حل مشکل شود

مشاوره خانواده یا خانواده درمانی هیجان مدار رویکردی انتقادی و کوتاه مدت است که تمرکز آن برای کمک به زوجین در ایجاد رابطه نزدیک است به صورتی که وضعیت دلبستگی ایمن را برای فرد ایجاد کند. در عمل EFT  ترکیبی از دو موضوع مختلف است اول تمرکز بر اینکه مردم چطور در ارتباطات نزدیک شان تجربه‌های هیجانی شان را شکل می دهند و دوم اینکه چه الگوهای تعاملی کیفیت ارتباطشان را شکل می‌دهد.

از دیدگاه روایت زمانی زندگی فرد دچار مشکل می شود که سبک زندگی افراد بر اساس داستان هایی از خود افراد یا دیگران طراحی شده است تناسب زیادی با تجارب زندگی آنها نداشته باشد در واقع جنبه‌های مهمی از تجربه زندگی شان ممکن است با روایت‌های غالب آنها در زندگیشان تضاد داشته باشد.

 در روایت درمانی برای حل مشکلات به دنبال ایجاد فضای آزادی هستند که فرد بتواند نسبت به روایت‌های قبلی‌اش امکان انعطاف تغییر و اصلاح داشته باشد در این صورت فرد متوجه می‌شود که مشکلات قبلی اش به خاطر روایت‌های غالب در زندگی‌اش بوده و مشاور به او کمک می کند تا با استفاده از خلاقیت داستان‌های دیگری را برای ادامه زندگی اش بسازد که هم با شخصیت و تجارب زندگی از تضاد جدی نداشته باشد و هم مشکل کنونی در آن وجود نداشته باشد.